ثبت نام و دریافت هدیه
خودشناسی چیست؟
قدرت شناخت و آگاهی از خود یکی از دلایل برتری انسان نسبت به سایر موجودات هستی است که به وسیله آن انسان‌ها درمی‌یابند که هدفشان از زندگی چیست. خودشناسی احتمالاً ساده‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین مفهومی است که هر کس دیر یا زود باید با آن روبه‌رو شود.
فرآیند خودشناسی در اولین مرحله رشد انسان، یعنی از تولد تا دو سالگی تکامل می‌یابد. نوزادی که تازه به دنیا آمده است تمایزی میان خود و دیگر اشیاء قائل نمی‌شود. اما با پیشرفت مراحل رشد، یعنی از حدود ۴ ماهگی، کم‌کم تمایز میان خود و دیگر اشیاء در جهان بیرون را درک می‌کند و در پایان دو سالگی به خودآگاهی میرسد.
خودآگاهی در دو سالگی بدین شکل است که کودک می‌فهمد از اشیاء دیگر متمایز است، دست‌ها و پاهای خود را کشف می‌کند و آگاهانه به رویدادها پاسخ می‌دهد. پس از این متوجه اعمال خود میشود و شروع به فعالیت هدفمند مثل بازی کردن می‌کند.
اما این بخش از خودشناسی زیر مجموعه عواملی است که برای اکثر کودکان به شکل ناخودآگاه رخ می‌دهد و خود کودک نقشی در آن ندارد (افراد سندرم داون و دارای مشکلات ژنتیکی یا رشدی ممکن است با تاخیر این مرحله را طی کنند یا اصلاً طی نکنند).
بنابراین همه افرادی که توانسته‌‌اند مراحل رشد را به شکل طبیعی طی کنند، ابتدایی‌ترین سطح از خودشناسی را دارا هستند، ولی نکته قابل توجه بخش اکتسابی شناخت خود است که در افراد مختلف یکسان نیست و دارای سطوح متفاوت است.
یکی از عوامل مهمی که در شناخت خود اهمیت بسیاری دارد توجه به تاثیر باورها و ارزش‌های فردی است. ارزشها و باورها همان معیارهایی هستند که به ما کمک می‌کنند خوب را از بد و درست را از نادرست تشخیص دهیم. باورهای هر فرد بر اثر تجربیات او از زندگی به دست می‌آید و ارزشها را شکل می‌دهد. این دو، زیر بنای شخصیتی هر فرد هستند و افراد مطابق این دو معیار در زندگی خود رفتار می‌کنند.
به نوعی میتوان گفت باورها و ارزش‌های افراد اندوخته‌های آن‌ها از عمر و زندگیشان است. حتی بعضی از باورها در کودکی فرد شکل گرفته و همین امر موجب میشود تغییر یا اصلاح باور و ارزش‌های غلط کمی سخت باشد. اما بدون شک برای خودشناسی و حرکت در جهت اصلاح رفتارها شناخت آنچه برای ما ارزش و باور به حساب می‌آید مهم و ضروری است.
همانطور که گفتیم، تجربه‌های دوران کودکی نقش موثری در شکل‌گیری باورهای ما دارد. به همین علت اهمیت واکنش‌ها و رفتارهای درست و نادرست والدین، به عنوان تاثیرگذارترین انسان‌هایی که با آن‌ها در ارتباط قرار می‌گیریم، برای همه ما پررنگ خواهدشد. ریشه بسیاری از باورهای غلط و طرحواره‌های ذهنی ما در باورهای غلط والدینمان نهفته است. از این رو کلید شناخت بخش بزرگی از درون ما در کودکیمان است. اگر علاقه‌مندید بدانید که شما کدام یک از این خطاهای ذهنی و باورهای نادرست را از کودکی با خود به یادگار آورده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم خلاصه کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید را مطالعه کنید.
مراحل خودشناسی
خودشناسی سفری پرماجرا است که از ابتدای تولد آغاز و تا آخرین لحظه عمر ادامه دارد. در این سفر برای هر فرد ماجراهای متفاوتی وجود دارد و به نوعی است که فرد مهارت‌های شخصی و بینش خود را ارتقا دهد و در نهایت به اهداف خود برسد. اگرچه ماجرای سفر افراد متفاوت است، اما مراحل ثابتی برای شناخت خود توسط روانشناسان و فیلسوفان ارائه شده است که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
قبل از پرداختن به مراحل خودشناسی لازم است تا با مفهوم خود یا همان ایگو در روانشناسی آشنا شویم. مطابق گفته‌های فروید شخصیت انسان دارای سه عنصر نهاد، خود و فراخود است که رفتارهای پیچیده انسان‌ها را به وجود می‌آورند.
نهاد مسئول ارضای نیازهای اولیه مثل غذا یا نیاز جنسی (طبقه‌بندی نیازهای انسان در هرم مازلو آورده شده است) و فراخود یا همان وجدان، مسئول ارضا نشدن این نیازها است. اما خود یا همان ایگو مهم‌ترین نقش را در میان این سه عنصر دارا است، ایگو در نقش میانجی‌گر، وظیفه دارد تا خواسته‌های نهاد را موقتاً به تاخیر بیاندازد و میان نهاد و فراخود تعادل ایجاد کند.
حال که با مفهوم ایگو آشنا شدیم وقت آن است تا به بحث اصلی یعنی مراحل شناخت خود برگردیم. خودشناسی شامل چهار مرحله است:
۱. ایگو پرنت ego parent
در اولین مرحله خودشناسی یا همان ایگو پرنت، رضایت والدین در اولویت فرد بوده و منبع اصلی رضایت و خشنودی فرد از خود، کسب رضایت والدینش است. افرادی که در این مرحله هستند با تشویق والدین احساس خشنودی و با تنبیه آن‌ها احساس نارضایتی می‌کنند. توجه داشته باشید که این مراحل مربوط به رده سنی خاصی نیست و فرد ممکن است در یک مرحله باقی بماند و پیشرفتی نکند.
برای اینکه بدانید رفتارهای غلط والدین در این مرحله چه تاثیری بر باورها و آینده فرزندان می‌گذارد، پیشنهاد می‌کنیم کتاب والدین سمی را مطالعه کنید.
۲. ایگو ورلد ego world
در مرحله قبل تمام توجه فرد معطوف به جلب توجه والدین خود بود، اما در مرحله ایگو ورلد، گرفتن توجه دیگران یعنی گروه دوستان و سایر افراد جامعه است. فرد در این مرحله تلاش می‌کند تا خود را به جهان ثابت کند و تاییدیه افراد غریبه را داشته باشد.
از آنجا که فرد همه انرژی و تلاش خود را برای داشتن توجه و تایید دیگران صرف می‌کند، ممکن است دست به کارهای خطرناک یا رفتارهای خارج از شرع و عرف بزند یا قانون شکنی کند زیرا با این کارها احساس بزرگی و قدرتمند بودن می‌کند.
در این مرحله بهتر است با مطالعه کتاب‌ها و کسب اطلاعات و تجربه‌های جدید، فرد تلاش کند تا توانایی‌ها و استعدادهای خودش را کشف و شکوفا کند. اما اگر نمی‌دانید چه کتاب‌هایی مناسب‌ترند، مطالعه دو کتاب یافتن جوهر درون و ۵ نقطه قوت برتر خود را بشناسید را برای شروع به شما پیشنهاد می‌کنیم.
۳. ایگو سلف ego self
مرحله سوم یا همان ایگو سلف یکی از مهم‌ترین و البته جذاب‌ترین مراحل خودشناسی در انسان است. در این مرحله انسان خودش را به خوبی می‌شناسد، از نقاط قوت و ضعف خود آگاهی دارد و تنها کسی که تمایل دارد با آن رقابت کند، او را شکست بدهد و از او بهتر شود، خودش است.
در مرحله ایگو سلف فرد خودش را بسیار قبول دارد البته این قبول داشتن در معنای بد، یعنی خودستایی و خودشیفتگی نیست، بلکه به معنی آگاهی از توانایی‌های خود است.
در این سطح از خودشناسی فرد ممکن است شغل یا موقعیت اجتماعی گذشته خود را رها کند و به دنبال انجام کارهای ایده‌آل یا کارهایی که آرزوی آن‌ها را داشته و باعث خشنودی‌اش می‌شوند برود. یا شاید بعضی باورها و افکار خود را بازبینی کند. که اگر چنین باشد نیز بازهم کتاب‌ها بهترین همراه برای ادامه مسیرند. پیشنهاد می‌کنیم اگر این نیاز را در خود احساس می‌کنید، نکات کتاب دوباره فکر کن را در وبسایت بوکاپو مطالعه کنید.
۴. ایگو گاد ego God
آخرین مرحله خودشناسی، سطحی است که افراد زیادی به آن دست نمی‌یابند. در این مرحله فرد از شناخت خود به شناخت خدا و نیروهای ماورایی میرسد. تمام خواست فرد تایید و رضایت خداوند است و گویی از انسان‌ها دل می‌کند. آخرین مرحله شناخت خود مرحله‌ای است که فرد از وجود متناهی خود عبور می‌کند و با وجود نامنتناهی خداوند و جهان یکی میشود.
راه‌های خودشناسی چیست؟
همانطور که گفتیم ماجراهای سفر خودشناسی برای هر فرد متفاوت است و هر فرد مسیرهای زیادی را پیش روی خود دارد اما در نهایت همه مسیرها به مراحل ثابتی که پیشتر گفتیم میرسد. اما شاید بسیاری برای پیدا کردن مسیر نیاز به راهنمایی داشته باشند و ندانند که این سفر چگونه است و از کجا آغاز میشود.
واقعیت این است که شناخت خود با بالا رفتن سن به خودی خود شکل نمی‌گیرد و نیازمند تلاشی آگاهانه است. این سفر اگرچه در آغاز سخت به نظر میرسد اما به مرور آسانتر و لذت‌بخش‌تر شده و انسان را به شادی حقیقی می‌رساند. در این مقاله برای آغاز سفر خودشناسی چند راه مفید به شما پیشنهاد می‌کنیم تا از آن‌ها بهره ببرید و به آرامش حقیقی نزدیک‌تر شوید.
بگذارید حوصله‌تان سر برود!
حتماً شما هم تا به حال در هنگام رانندگی راه خود را گم کرده و به مسیری ناآشنا رسیده‌اید. معمولاً در این مواقع صدای ضبط ماشین را کم می‌کنید و به سایر افراد می‌گویید سکوت کنند تا شما راه خود را پیدا کنید.
یکی از مشکلات تکنولوژی این است که اجازه نمی‌دهد افراد زمانی را با خود خلوت کنند. با توجه به اینکه امروزه دیگر حتی زمان‌های خالی و اوقات فراغتمان با حضور فضاهای مجازی اشغال شده‌اند، زمانی باقی نمی‌ماند تا افراد به اهداف خود فکر کنند و یا به شناخت خود برسند.
گوشی موبایل خود را کنار بگذارید، کمی به صدای اطراف و البته صدای ذهن خود گوش دهید، رفتارها و عکس‌العمل‌هایتان را مرور کنید. آنچه باعث رنجش شما شده را بشناسید و سعی کنید با ترس‌هایتان روبه‌رو شوید، بدین ترتیب شما کم‌کم نقاب خود را کنار می‌گذارید و با خود واقعیتان آشنا می‌شوید.
علایق، ارزشها و باورهای من چه چیزهایی هستند؟
شخصیت افراد و رفتارهای آن‌ها بر پایه ارزش و باورهایشان شکل می‌گیرد. با شناخت ارزشها و باورها می‌توانیم منشاء رفتارهای نادرست یا جهت‌گیری‌های غلط را بشناسیم و برای اصلاح آن‌ها تلاش کنیم. همچنین شناخت ارزشها و باورها به ما کمک می‌کند تا بتوانیم سختی‌های موجود در راه رسیدن به خواسته‌های خود را تحمل کنیم و با قدرت و انگیزه بیشتری به سوی اهدافمان حرکت کنیم.
مطالعه نکات کتاب طرز فکر در این مرحله به شما کمک می‌کند تا درستی یا غلطی دیدگاهتان نسبت به مسائل زندگی را بررسی کنید.
در پایان شب، روزی که گذشت را مرور کنید. بررسی کنید چه چیزهایی باعث شادی شما شدند و چه چیزهایی شما را رنجاندند. سعی کنید علاقمندی‌های خود را بشناسید و در هفته چند ساعت را برای انجام این کارها اختصاص دهید.
ویژگیهای شخصیتی، پیش‌بینی‌کننده رفتارها
اگر فردی با تیپ شخصیتی خود آشنا باشد و ویژگیهای آن را بشناسد، به راحتی می‌تواند رفتارهای خود را کنترل کند. می‌داند تمایل دارد در چه مکان‌هایی حاضر شود و با چه تیپ آدم‌هایی معاشرت داشته باشد و در نهایت می‌تواند با شناخت بیشتر با آرامش به سمت اهداف خود گام بردارد.
برای شناخت ویژگیهای شخصیتی علاوه بر توجه به علاقمندی‌ها و کنش و واکنش‌ها در برخورد با دیگران، آزمون‌های روانشناسی مانند MBTI، کتل و.. کمک بزرگی به افراد می‌کنند که می‌توانید در مقاله شخصیت شناسی در مجله بوکاپو درباره آن‌ها بخوانید.
هدف اصلی زندگیتان چیست؟
در زندگی هر فرد چند هدف فرعی و کوچک و یک هدف اصلی و بزرگ وجود دارد. مهم این است که این هدف‌ها را بشناسیم و آن‌ها را ارزش‌گذاری کنیم. هدفی که انتخاب می‌کنید باید با استعدادها و توانایی‌های شما هم جهت باشد، در غیر این صورت با شکست‌های متعدد عزت نفس شما خدشه‌دار میشود و انگیزه شما برای زندگی کاهش می‌یابد.
هدف از خودشناسی
بدون شک مهم‌ترین و نهایی‌ترین هدف خودشناسی رسیدن به آرامش و موفقیت در زندگی است. اما علاوه بر این، شناخت خود، هدف‌ها و مزیت‌های دیگری را دارند که مسیر زندگی را برای افراد هموارتر می‌کند. بعضی از این مزیت‌ها عبارت‌ها از :
تصمیمگیری بهتر
تصمیمگیری برای بعضی از افراد یک مشکل بسیار بزرگ است. آن‌ها اغلب تلاش می‌کنند از آن فرار کنند یا آن را به عهده دیگران بگذارند. افرادی که شناخت نسبتاً خوبی از خود دارند قادر هستند مسیری که روبه‌رویشان قرار دارد را تجزیه و تحلیل کنند و سپس با توجه به اهدافی که قبلاً مشخص کرده‌اند آنچه را مناسب‌تر می‌بینند برگزینند.
خودشناسی به ما کمک می‌کند تا در تصمیم‌گیری‌ها قاطع‌تر عمل کنیم و مسیر درست را انتخاب کنیم. با این‌حال اگر انتخاب و تصمیمگیری برایتان چالش‌برانگیز است، پیشنهاد می‌کنیم کتاب هنر شفاف اندیشیدن را مطالعه کنید.
جلوگیری از هدر رفتن وقت و انرژی
آیا تا به حال پیش آمده که زمان و انرژی زیادی را صرف به نتیجه رساندن کاری بکنید و در نهایت در آن شکست بخورید؟ شناخت خود این امکان را فراهم می‌کند که زمان و انرژی خود را برای کارهایی بگذارید که مستعد و علاقمند به آن‌ها هستید. بسیاری از افراد حتی ممکن است سال‌های زیادی از عمر خود را برای کاری که در نهایت بی‌نتیجه است هدر بدهند و هنگامی متوجه این موضوع شوند که دیر شده است.
حتی اگر در رسیدن به اهدافی دچار ناکامی شده باشید، باید دوباره برخیزید و ادامه دهید چرا که شکست بخشی جدانشدنی از مسیر موفقیت است. فلسفه وجود شکست‌ها در مسیر زندگی، این نیست که به شما بگویند که لایق موفقیت نیستید. بلکه این است که شما را از مسیری که به موفقیت نمی‌رسد، باز دارند و درس‌ها و تجربه‌های ارزشمندی را برایتان به ارمغان بیاورند. تنها رسالت شما این است که این درس‌ها را بیاموزید و دوباره برای رسیدن به اهدافتان تلاش کنید. اما چگونه؟ مطالعه نکات ارزشمند کتاب با اقتدار برخاستن به شما کمک می‌کند.
رشد فردی
رشد فردی مسئله مهمی است که بسیاری از افراد به دنبال آن هستند. هنگامی که صحبت از رشد فردی میشود، منظور تقویت نقاط قوت و پذیرش نقاط ضعف و همچنین حرکت به سمت کمال است. افرادی که در جهت رشد فردیشان بیشتر تلاش کرده‌اند، در مواجهه با مشکلات و پیامدهای ناگوار زندگی پخته‌تر عمل می‌کنند و زندگی شادتری دارند.
خودشناسی در روانشناسی
خودشناسی را میتوان یکی از اهداف و البته زیربناهای اصلی علم روانشناسی دانست. از آنجا که فیلسوفان، روانشناسی را علم شناخت رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان‌ها تعریف کرده‌اند و رفتار را نمود بیرونی شخصیت افراد، پس به این نتیجه می‌رسیم که شناخت خود و روانشناسی همپوشانی بسیاری با هم دارند.
روانشناسان، خودشناسی را به عنوان یک مکانیسم خودکنترلی می‌دانند و معتقدند خودشناسی، سنگ زیرین هوش هیجانی است. یعنی توانایی توجه لحظه به لحظه به عواطف و افکارمان، کلید مدیریت افکار، احساسات و رفتارمان به شمار می‌رود.
علاوه بر این، باعث میشود آگاهانه عمل کنیم و تنها آن زمان که لازم است واکنش نشان دهیم. در نتیجه سلامت روانی خوبی خواهیم داشت و دیدگاهمان نسبت به زندگی مثبت است. همچنین زندگی را با عمق بیشتری تجربه می‌کنیم و احتمال این که نسبت به خود و سایرین مهربانتر باشیم، بیشتر است.
کتاب‌های خودشناسی
کتاب‌های بسیار زیادی در سال‌های اخیر و در زمینه خودشناسی به زبان‌های مختلف نوشته شده‌است و این احتمالاً مزیتی است که کار افراد را برای انتخاب کتاب مناسب سخت می‌کند. ما در این مقاله کار شما برای انتخاب کتاب را آسان کردیم و چند نمونه از بهترین کتاب‌ها در این زمینه را به شما معرفی می‌کنیم.
- من، خودم و ما اثر برایان لیتل
- ماندن در وضعیت آخر اثر توماس آنتونی هریس
- نیمه تاریک وجود اثر دبی فورد
- جنبه مثبت روی تاریک شما اثر تاد بی. کاشدان و رابرت بیسواس دینر
- موهبت کامل نبودن اثر برنه براون
- چهار میثاق اثر دون میگوئل روئیز
- انسان در جستجوی معنا اثر ویکتور فرانکل
شما نیز می‌توانید در وب سایت و اپلیکیشن بوکاپو، خلاصه تمامی این کتاب‌ها را مطالعه کنید و مناسب‌ترین و مفیدترین کتاب‌های خودشناسی را مطابق معیارهای خودتان انتخاب کنید.
کتاب‌های خودشناسی به شما کمک خواهند کرد درک بهتری از شناخت فردی داشته و در نتیجه بهتر با روحیات خود آشنا شوید. آشنایی با خودتان برابر است با عملکرد درست در تصمیم‌گیری‌ها و نهایتا موفقیت و پیروزی در مسیر اهداف.
خودشناسی را میتوان آگاهی از حالات، الویتها، بصیرتهای درونی، نقاط قوت و ضعف و البته ویژگیهای شخصیتی تعریف کرد. شناخت خود دارای چهار سطح است که برای رسیدن و پیشروی از هریک از این سطوح به تلاش آگاهانه نیاز است.
خودشناسی سفر پرماجرایی است که اگرچه در آغاز دشوار به نظر میرسد اما به مرور آسانتر میشود. شناخت خود را باید در صدر اهداف زندگی قرار داد زیرا تنها مسیر رسیدن به آرامش و شادی واقعی و دائمی است.
