ثبت نام و دریافت هدیه
فن بیان چیست و چطور در بهبود تعامل و ارتباط ما با افراد پیرامونمان تاثیر می‌گذارد؟ چگونه می‌توانیم مهارت فن بیان و سخنوری را در خودمان افزایش دهیم؟ در این مقاله به تمام این سوال‌ها پاسخ خواهیم داد.
در دوران دانشجویی، استاد بسیار باسوادی داشتیم که گه‌گاه به شوخی می‌گفت: «من به جای تدریس در دانشگاه باید گوینده برنامه قصه‌های شب رادیو می‌شدم، از بس صدایم خواب‌آور است.» راستش اغراق هم نمی‌کرد. صدایش واقعا کسالت‌آور بود و باعث می‌شد دانشجویان نتوانند روی محتوای حرف‌هایش تمرکز کنند. در این دوران که ارتباطات حرف اول را در دستیابی به پیشرفت و موفقیت می‌زند؛ فن بیان و سخنوری مهارتی است که به شما کمک می‌کند تا بتوانید افراد بیشتری را به خود جذب کنید و ارتباطات گسترده‌تری داشته باشید. حتما همه شما ویدیوهای سخنران‌های انگیزشی را بارها دیده‌اید. چیزی که همه این سخنران‌ها به‌طور مشترک دارند، توانایی و مهارت آنها در سخنوری و داشتن بیان خوب و پرانرژی است.
برای آموزش و کسب مهارت فن بیان و سخنوری نیازی نیست حتما مدیر یک کسب و کار یا سخنران حرفه‌ای باشید؛ یک دانشجو یا دانش‌آموز هم اگر قدرت سخنوری و فن بیان بالایی داشته باشد می‌تواند از ارائه یک مقاله معمولی در کلاس درس، نمره بیشتری کسب کند. آدم‌هایی که بهتر حرف می‌زنند حلقه ارتباطی بزرگتر و دوستان زیادتری دارند. بنابراین هر فردی که به زندگی اجتماعی نیاز دارد، می‌تواند توانایی فن بیان و سخنوری را در خود تقویت کند.
تقویت فن بیان و سخنوری به چه مهارت‌هایی نیاز دارد؟
سخنرانی کردن بدون داشتن مهارتهای لازم، کار بسیار سخت و دشواری است. اگر قدرت فن بیان و سخنوری شما ضعیف باشد ممکن است در طی سخنرانی از شدت اضطراب صدایتان بلرزد، آب دهان در گلویتان بپرد، دهانتان خشک شود و مجبور باشید به‌طور مرتب آب بخورید، برقراری ارتباط چشمی با افراد حاضر در کلاس یا سالن اجتماعات برایتان سخت باشد، زیاد راه بروید یا اصلا نتوانید از جایتان تکان بخورید، خیلی تند یا کند حرف بزنید، دایره لغاتتان محدود باشد یا از شدت هیجان یک سری کلمات را کاملا فراموش کنید، رشته کلام از دستتان در برود و مدام از این شاخه به آن شاخه بپرید و…
توانایی مدیریت استرس و بحران
اولین باری که قرار بود در دانشگاه و در مقابل همکلاسی‌هایم ارائه داشته باشم، زانوهایم از شدت استرس می‌لرزیدند. پرده پروژکتور گیر کرده بود و خود پروژکتور هم با کنترل از راه دور روشن نمی‌شد. همه این‌ها استرسم را چند برابر کرد. وقتی شروع کردم به صحبت کردن، کلمات از ذهنم فرار می‌کردند و جمله‌ها را گم می‌کردم.
این موضوع کاملا طبیعی است. استرس و فشار روانی در چنین شرایطی تشدید می‌شود. خصوصا اگر تجربه‌تان در سخنرانی و گفتگو در جمع‌های ناشناس زیاد نباشد. پس مهم‌ترین مهارت برای تبدیل شدن به یک سخنور، این است که بتوانید اضطرابتان را مهار کنید و توانایی مدیریت بحران داشته باشید.
در دنیای پراسترس امروز، مدیریت استرس نه فقط برای افزایش مهارت فن بیان و سخنوری، که در کل برای بهبود کیفیت زندگی نیاز است. اما برای مدیریت استرس باید چه کارهایی انجام دهیم؟
- ترجیحا از مصرف قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار پرهیز کنید. این نوشیدنی‌ها ممکن است ضربان قلبتان را افزایش دهد و استرستان را بیشتر کند.
- ورزش را خیلی جدی بگیرید. پیاده‌روی منظم، دویدن یا یوگا و مدیتیشن می‌تواند به کاهش استرس شما کمک کند. اگر قرار است در یک جمع صحبت کنید یا به ارائه یک موضوع بپردازید، حتما شب قبل یا صبح همان روز کمی ورزش کنید و تنفس شکمی داشته باشید.
- کم خوابی و مصرف سیگار هم از عواملی است که اضطراب شما را زیاد می‌کند.
- حتما برنامه‌ها و زمان‌بندی‌هایتان مشخص باشد. نداشتن مدیریت زمان یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید استرس است. سعی کنید برنامه‌های روزانه‌تان را یادداشت کنید.
- فرقی نمی‌کند یک سخنرانی بزرگ داشته باشید یا یک ارائه کلاسی یا حتی یک جلسه کاری ساده. به مطلبی که قصد ارائه آن را دارید مسلط باشید. سعی کنید در مقابل آینه بایستید و سخنرانی یا جلسه فردا را یک یا چند بار تمرین کنید. می‌توانید این کار را در مقابل یکی از دوستانتان انجام دهید و از او بخواهید تا نقطه ضعف‌هایتان را به شما بگویند.
کنترل حجم صدا
کنترل حجم صدا یکی دیگر از مهارتهای مهم فن بیان و سخنوری است. تمرین پرتاب صدا می‌تواند به شما کمک کند تا روی حجم صدایتان کنترل داشته باشد.
افرادی که با صدای بلندتری و واضح‌تری حرف می‌زنند معمولا اعتماد به نفس بیشتری دارند. اگر خیلی آرام صحبت کنید، شنوندگان صدای شما را از دست می‌دهند و نمی‌توانند روی حرف‌هایتان تمرکز کنند. اگر هم خیلی فریاد بزنید، مخاطبانتان دچار استرس می‌شوند و ممکن است جلسه یا سالن سخنرانی را ترک کنند. سعی کنید همیشه واضح و شفاف صحبت کنید، طوری که افراد به راحتی کلام و منظور شما را درک کنند.
انتخاب سرعت مناسب برای صحبت کردن
برای بهبود فن بیان و سخنوری باید یک سرعت مناسب برای بیان کلمات و جمله‌ها داشته باشید. تند حرف زدن باعث می‌شود مضطرب و عصبی به نظر برسید و کند و آرام حرف زدن هم شما را خسته و بی‌انرژی نشان می‌دهد. البته منظورمان این نیست که در تمام طول صحبت کردن، از یک لحن و سرعت استفاده کنید.
در واقع باید تلاش کنید تا بتوانید با سرعت‌های مختلف بازی کنید. مثلا وقتی می‌خواهید روی یک نکته تاکید کنید، بهتر است آرام و شمرده حرف بزنید. وقتی می‌خواهید آدم‌های اطرافتان را تهییج کنید، می‌توانید از صدای بلند و سرعت تندتر کمک بگیرید.
لازمه پیدا کردن سرعت و حجم مناسب برای سخنوری، سه چیز است: تمرین و تمرین و تمرین!
کتاب کودک بخوانید
چند سال پیش در روز جهانی کودک به یک کتابفروشی رفتم تا برای بچه‌های زیر ۱۰ سال کتاب بخوانم. وقتی قصه تمام شد و سرم را از روی کتاب بالا آوردم، دیدم همه بچه‌ها با نگاه متعجب و دهان باز من را نگاه می‌کنند! آنچنان تند و بدون لحن قصه را خوانده بودم که هیچ کدامشان چیزی از محتوای داستان نفهمیده بودند! اشتباه بزرگ من این بود که قبلا هیچوقت از کتاب کودک برای تمرین فن بیان استفاده نکرده بودم.
ارتباط چشمی
داشتن ارتباط چشمی در حین گفتگو، مهارتی سخت و در عین حال مهم است. اگر با یک نفر گفتگو می‌کنید حتما به صورت او نگاه کنید. چشم دوختن به زمین یا آسمان باعث معذب شدن مخاطبتان می‌شود.
البته دقت داشته باشید که نباید به چشم‌های او خیره شوید. خیره شدن بیش از حد هم به اندازه نگاه نکردن به صورت می‌تواند معذب کننده باشد. سعی کنید نگاهتان را به نقطه‌ای بین چشم و دهان معطوف کرده و گاهی هم به چشم‌ها نگاه کنید.
داشتن ارتباط چشمی در جمع هم بسیار مهم است. نگاهتان را بین مخاطبان مختلف بگردانید. هرگز فقط به یک نفر در جمع نگاه نکنید زیرا باعث سوءبرداشت‌های زیادی می‌شود. حتی اگر یک نفر در جلسه یا سخنرانی از شما سوالی پرسید، باز هم مستقیما همان یک نفر را مخاطب قرار ندهید. این کار باعث می‌شود دیگران خودشان را در گفتگوی شما دخیل ندانند.
زبان بدن
استفاده از زبان بدن در زمان سخنرانی یکی از آن تیغ‌های دولبه است که در عین مهم بودن می‌تواند در صورت افراط، تاثیر منفی بر مخاطبان شما بگذارد.
نوع نشستن، راه رفتن، استفاده از حرکات سر و دست و… در حوزه زبان بدن قرار می‌گیرد. شما برای تبدیل شدن به یک سخنور خوب، باید بتوانید از زبان بدن به درستی استفاده کنید. باید به این نکته دقت داشته باشید که ارتباط غیرکلامی در قالب زبان بدن، پیشتر از ارتباط کلامی شکل می‌گیرد و به همین دلیل در زمان گفتگو و حتی قبل از آن، نقش بسیار مهمی دارد.
در استفاده از زبان بدن اغراق نکنید. اگر قرار است در زمان سخنرانی، روی سن راه بروید؛ این کار را به وقت نیاز و در فواصل معین انجام دهید. این که به‌طور مرتب از سر سن به ته آن بروید و برعکس، باعث می‌شود تا مضطرب و بی‌قرار جلوه کنید.
اگر در زمان گفتگو نشسته‌اید، نباید پاهایتان را تکان بدهید یا با دست روی دسته صندلی ضرب بگیرید(!). اگر عادت به حرف زدن با دست دارید، دقت داشته باشید که در استفاده از آن افراط نکنید. تکان دادن بیش از حد دست‌ها توجه مخاطب را از کلام شما برمی‌دارد و معطوف به حرکت دست‌هایتان می‌کند.
معرفی کتاب فن بیان
آموزشگاه‌ها و موسسات زیادی این روزها دوره‌های فن بیان و سخنوری برگزار می‌کنند. شرکت کردن در این دوره‌ها به شما کمک می‌کند تا با حضور در یک جمع بتوانید مهارت گویندگی خود را افزایش دهید. اگر علاقه‌ای به شرکت کردن در این کلاس‌ها ندارید، کتاب‌هایی در بازار وجود دارند که با تهیه و مطالعه آنها می‌توانید به مباحث و تمرینات فن بیان و سخنوری مسلط شوید.
یکی از معروف‌ترین کتابهای موجود در بازار، کتاب هنر بیان نوشته برایان تریسی است. این کتاب چیزی بیشتر از اصول صحبت کردن به شما یاد می‌دهد. کتاب قدرت بیان تکنیک‌هایی را به شما می‌آموزد که با کمک آنها می‌توانید دیگران را با سخنرانیهایتان تحت تاثیر قرار بدهید و نه تنها با دیگران ارتباط موثر برقرار کنید، بلکه با مهارت، ذهن آنها را در رابطه با مسائلی که برای موفقیتتان ضروری هستند تغییر بدهید.
در این کتاب خواهید خواند که خوب صحبت کردن برای شما احترام می‌آورد و این اقدام باعث افزایش عزت نفس هنگام مصاحبه می‌شود. خوب صحبت کردن همان چیزی است که شما برای گسترش دایره ارتباطی و رسیدن به قله موفقیت به آن نیاز دارید.
دو کتاب آیین سخنرانی و قدرت بیان نوشته دیل کارنگی هم از کتاب‌هایی هستند که به شما برای تقویت فن بیان و سخنوری کمک می‌کنند.
همچنین خلاصه کتاب هنر سخنرانی در جمع نوشته دیل کارنگی را هم می‌توانید در بوکاپو بخوانید و یا بشنوید.
کتاب آموزش فن بیان اثر دکتر احمد حلت هم یکی دیگر از کتابهای معتبر در زمینه تقویت مهارتهای گویندگی است. دکتر حلت یادگیری و تسلط به اصول سخنرانی و فن بیان را در عصر حاضر یک ضرورت می‌داند و در این کتاب روش‌هایی را به شما می‌آموزد که با کمک آنها بتوانید به سخنورهای خوبی تبدیل شوید.
تمرین‌هایی برای تقویت فن بیان
- برای تقویت فن بیان و گویندگی روش‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه چند نمونه از آنها را با هم بررسی می‌کنیم.
- سعی کنید به صورت افقی یک خودکار یا مداد را در انتهای دهانتان قرار دهید. این کار باعث می‌شود تا دهانتان بیشتر باز شود و کلمات را واضح‌تر بیان کنید.
- دقایقی از روز را صرف تند حرف زدن کنید. البته منظورمان از تند حرف زدن، سرعت بیان کلمات نیست. در واقع باید هر چیزی که می‌بینید یا به ذهنتان می‌رسد را سریع بیان کنید. این کار کمک می‌کند تا مطالب با سرعت بیشتری از مغز به زبان شما برسه و بدون ایجاد مکث و فراموشی بتوانید در زمان سخنرانی، کلمات و جملات را بیان کنید.
- روی آهنگ‌هایی که می‌شنوید همخوانی کنید و به صدایتان زیر و بم بدهید.
- اگر تکیه کلام‌های زیادی دارید، سعی کنید یک کش به مچ دستتان بیاندازید و هر بار این این تکیه‌کلام‌ها استفاده کردید، یک بار کش را کشیده و رها کنید. این کار باعث می‌شود تا استفاده از تکیه‌کلام‌ها به خودآگاهتان وارد شود و بتوانید جلوی استفاده از آنها را بگیرید.
- در مقابل آینه بایستید و برای خودتان سخنرانی کنید. این کار باعث می‌شود تا حرکات بدن و ضرباهنگ کلامتان را بررسی کنید و به نقاط ضعف و قوتتان آگاه شوید.
برای آشنایی بیشتر با فن بیان و زبان بدن می‌توانید به خلاصه کتاب زبان بدن نوشته جو ناوارو در وب‌سایت بوکاپو مراجعه کنید. جو ناوارو افسر سابق FBI است و در این کتاب توضیح می‌دهد که چگونه می‌توانید از طریق زبان بدن، احساسات و رفتار افراد را رمزگشایی کرده و از گرفتار شدن در تله افراد فریبنده جلوگیری کنید.
در این مقاله با آموزش و کسب مهارت فن بیان و سخنوری آشنا شدیم و فهمیدیم که با چه روش‌هایی می‌توانیم این مهارت را در خودمان تقویت کنیم. شما وقتی برای اولین بار در یک جمع بزرگ صحبت کردید چه احساسی داشتید؟ برای کنترل استرس و تقویت فن بیانتان از چه روش‌هایی استفاده کردید؟
کنترل و مدیریت خشم و استرس، پیدا کردن لحن و سرعت مناسب برای ادای کلمات، تقویت اعتماد به نفس، ارتباط چشمی با افراد، استفاده درست و به‌جا از زبان بدن و... نمونه‌هایی از مهارتهای فن بیان و سخنوری هستند.
شرکت در کلاسهای فن بیان و کمک گرفتن از اساتید این حوزه، ویدیوهای موجود در اینترنت و مطالعه کتابهای موجود در بازار به ما کمک می‌کند تا مهارت فن بیان را به صورت تئوری یاد بگیریم و با تمرین کردن مداوم آن را عملی کنیم.
کتاب حرف بزن تا برنده شوی از برایان تریسی، آیین سخنرانی و قدرت بیان از دیل کارنگی، آموزش فن بیان از دکتر احمد حلت و کتابهای دیگری چون به زبان تد و دقیقا چه بگویید تا حرفتان را گوش کنند؟ به یادگیری فن بیان کمک می‌کنند.
کنترل و مدیریت خشم و استرس، پیدا کردن لحن و سرعت مناسب برای ادای کلمات، تقویت اعتماد به نفس، ارتباط چشمی با افراد، استفاده درست و به‌جا از زبان بدن و... نمونه‌هایی از مهارتهای فن بیان و سخنوری هستند.
