توهم چیست؟ مهم‌ترین دلایل داشتن توهمات ذهنی

تا به حال برایتان پیش آمده صدای باز شدن در را بشنوید در حالی‌که در اصلا باز و بسته نشده؟ یا در شلوغی فردی را ببینید که هیچ‌کس دیگر او را ندیده؟ اگر این احساس یا حس‌های مشترکی را تجربه کرده‌اید، دچار توهم شده‌اید. وهم کارکرد عجیبی دارد. گاهی می‌تواند ما را تبدیل به قهرمان بزرگی کند و گاهی تبدیل به یک حیوان درنده! اما هرچه که باشد ما را از دنیای واقعی می‌گیرد و به دنیایی می‌برد که وجود خارجی ندارد. زندگی در دنیایی که وجود ندارد، می‌تواند هم برای خودمان و هم اطرافیانمان خطرناک باشد. ما در این مقاله از مجله بوکاپو می‌خواهیم هرآنچه که درباره وهم می‌دانیم را با شما به اشتراک بگذاریم. همراه ما باشید.

توهم چیست؟

توهم در معنای ساده خود یعنی تفسیری که با واقعیت عینی در تضاد است. به بیان ساده‌تر توهمات تجربیات حسی هستند که واقعی به‌نظر می‌رسند اما توسط ذهن ما ایجاد شده‌اند. آن‌ها می‌توانند بر هر ۵ حواس ما تاثیر بگذارند. برای مثال ممکن است ما صدایی بشنویم که هیچ‌کس دیگر در اتاق آن صدا را نمی‌شنود. یا تصویری ببینیم که وجود خارجی ندارد و فقط ما آن را می‌بینیم.

این علائم ممکن است ناشی از وجود بیماری‌های روانی، عوارض جانبی داروها، یا بیماری‌های جسمی مانند صرع یا اختلال مصرف الکل باشد.

علت توهم و وسواس فکری

اوهام لزوما نشانه یک بیماری روانی نیستند و هر کسی می‌تواند آن‌ها را تجربه کند. آن‌ها می‌توانند به دلایل زیادی مانند تاثیر نور بر یک شی، اطلاعات حسی ناکافی یا اشتباهات در پردازش جزئیات حسی توسط یک فرد رخ دهند. اما برخی از اوهام که به‌عنوان توهم کاذب شناخته می‌شوند، می‌توانند نشانه‌ای از یک اختلال روانی باشند.

فرد ممکن است تحت شرایط اضطراب یا ترس و … دچار اوهامی شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد افرادی که تحت مراقبت‌های ویژه روانپزشکی هستند، بیشتر دچار اوهام شدید و کاذب می‌شوند. در ادامه برخی از مهم‌ترین عوامل ایجاد  وهم را بررسی می‌کنیم.

• بیماری‌های روانی

بیماری‌های روانی از شایع‌ترین علل اوهام هستند. اسکیزوفرنی، زوال عقل و هذیان از جمله این بیماری‌ها محسوب می‌شوند. یکی از کتاب‌هایی که در رهایی از دردهای روحی و روانی به کمک ما می‌آید، کتاب شفای زندگی است. می‌توانید خلاصه این کتاب را در بوکاپو مطالعه کنید.

• مصرف مواد مخدر

مصرف مواد یکی دیگر از علل نسبتا رایج اوهام است. برخی از افراد پس از مصرف مواد مخدر مانند کوکائین، چیزهایی را می‌بینند یا می‌شنوند که وجود خارجی ندارد.

• کمبود خواب

عدم خواب کافی هم می‌تواند منجربه وهم شود. اگر چندین روز نخوابیده باشید یا در مدت طولانی به اندازه کافی نخوابید، ممکن است بیشتردر معرض دچارشدن به وهم باشید.

همچنین ممکن است درست قبل از به خواب رفتن اوهامی را تجربه کنید که به‌عنوان اوهام هیپناگوژیک شناخته می‌شوند. یا قبل از بیدارشدن از خواب دچار اوهامی که به هیپنوپومپیک معروف هستند بشوید. اگر دوست دارید درباره علل و تاثیرات خواب بر زندگی بدانید، خلاصه کتاب چرا می خوابیم را در بوکاپو از دست ندهید.

خلاصه کتاب چرا می خوابیم

قدرت خواب و رویاها در زندگی

متیو واکر

در ۲۰ دقیقه مطالعه کنید

مشاهده کتاب چرا می خوابیم

• داروها

برخی از داروهایی که برای شرایط جسمی یا روانی مصرف می‌شوند هم ممکن است باعث ایجاد وهم در فرد شوند. بیماری پارکینسون، افسردگی، روان‌پریشی و داروهای صرع گاهی ممکن است علائم توهم را ایجاد کنند.

• عوامل دیگر

شرایط بسیار دیگر هم هستند که ممکن است باعث ایجاد وهم شوند. برخی از این شرایط عبارت‌اند از:

• تب بالا به‌خصوص در کودکان و سالمندان
• میگرن
• انزوای اجتماعی، به‌ویژه در افراد مسن
• تشنج
• ناشنوایی، نابینایی یا مشکلات بینایی
• صرع
• و …

انواع توهم زدن

وهم انواع مختلفی دارد و می‌تواند با هر یک از حواس پنجگانه رخ دهد. اما بیشتر اوهام تمایل به فریب چشم، گوش و پوست دارند. همچنین برخی از اوهام وجود دارند که ممکن است به دلیل تغییر در ساختارهای داخلی بدن، ادراک را مخدوش کنند. ۳ نوع اصلی وهم شامل وهم نوری، شنوایی و لمسی هستند.

• توهم نوری یا بصری

توهمات نوری یا بصری نوعی از وهم است که در آن تصاویری که از طریق حس بینایی دریافت می‌شوند، گمراه‌کننده یا فریبنده هستند. این تصاویر باعث ایجاد خطا در ادراک ما می‌شوند. برای آن‌که ادراک اتفاق بیفتد، مغز سعی می‌کند اطلاعات حسی مربوط به شی را به‌گونه‌ای که توسط چشم جمع‌آوری می‌شود سازماندهی کند. این منجربه شکل‌گیری یک ادراک می‌شود.

اگر پس از ایجاد ادراک شکافی وجود داشته باشد، مغز تلاش می‌کند تا این شکاف‌ها را پر کند. با این حال ادراک ممکن است اندازه‌گیری واقعی و فیزیکی محرک را تفسیر نکند. بنابراین یک توهم نوری پدیدار می‌شود.

• توهم شنوایی

درحالی‌که اوهام نوری چشم را از طریق تصاویر بصری فریب می‌دهند، اوهام شنوایی از طریق صداها، گوش را گمراه می‌کنند. این صداها معمولا آن‌هایی هستند که واقعا در محرک فیزیکی وجود ندارند اما توسط گوش شنیده می‌شوند و به‌عنوان صدایی مرتبط با محرک در محیط درک می‌شوند. همچنین نوعی از وهم شنوایی وجود دارد که از صداهای غیرممکن ناشی می‌شود. مانند شنیدن یک فرکانس اصلی از دست رفته.

•  توهم لمسی

اوهام بینایی و شنوایی می‌توانند علائم چندین اختلال روانی رایج مانند اسکیزوفرنی، روان‌پریشی و … باشند؛ اما توهمات لامسه معمولا توسط بیمارانی که مورد قطع عضو قرار گرفته‌اند تجربه می‌شود. اندام فانتوم، یک وهم لامسه است که در آن بیمار همچنان درد را روی پا، بازو یا انگشتی که قبلا برداشته شده حس می‌کند.

این ۳ نوع، از اوهام رایج هستند. وهم بویایی و چشایی هم هرچند به اندازه آن ۳ نوع رایج نیستند، اما وجود دارند. برخی از افراد ممکن است بو را متفاوت از دیگران درک کنند. به‌خصوص زمانی که اطلاعات متناقضی در مورد محرک‌های تولیدکننده بو به آن‌ها داده می‌شود. همین پدیده می‌تواند عینا برای طعم هم رخ دهد.

رابطه افسردگی و توهم

افسردگی شدید در برخی افراد همراه با روان‌پریشی می‌شود. این روان‌پریشی ناشی از افسردگی، ممکن است با اختلالاتی چون هذیان و وهم همراه شود. روان‌پریشی، ناشی از اختلال در بخشی از مغز است. برخی تغییرات مغزی باعث می‌شود که فرد چیزهایی را ببیند یا بشنود که وجود ندارند.

یکی از کتاب‌هایی که می‌تواند صدای مغز شما را کشف کند، بیرون بکشد و ثابت کند شما با آن یکی نیستید، کتاب ذهن آگاهی برای آغازگران است. خلاصه این کتاب ارزشمند را در بوکاپو از دست ندهید. هرچه روان‌پریشی ناشی از افسردگی ادامه پیدا کند و درمان نشود، فرد بیشتر متقاعد می‌شود چیزهایی که می‌بیند و می‌شنود واقعی هستند.

در این صورت اوهام فرد با واقعیت زندگی او ادقام می‌شوند و او نمی‌تواند وهم را از واقعیت تشخیص دهد. هنگامی‌که چنین اتفاقی رخ دهد، زندگی برای فرد بسیار سخت و حتی خطرناک می‌شود. پس مراجعه به‌موقع به پزشک متخصص مهم‌ترین کاری است که با دیدن نشانه‌های اولیه افسردگی باید انجام داد.

مثال‌هایی از توهمات فکری و ذهنی

هنگامی‌که از اوهام حرف می‌زنیم احتمالا همه فکر ما به سمت تصاویر و صداهای غیرواقعی که ممکن است ببینیم و بشنویم می‌رود. اما انواع توهم فکری و ذهنی هم وجود دارد که در تفکر روزمره ما تاثیر جدی می‌گذارد و ممکن است هیچ‌گاه ندانیم که وهم است و قربانی آن شویم.

برخی از این اوهام  نادر هستند اما برخی دیگر از آن‌ها را تقریبا همه ما تجربه کرده‌ایم. در ادامه با برخی از این اوهام فکری عجیب بیشتر آشنا می‌شویم.

• اثر هاله‌ای

وقتی کسی به نظر شما جذاب و زیبا بیاید، به‌طور ناخودآگاه اعتماد بیشتری به او می‌کنید. شما بیشتر حرف‌های او را باور می‌کنید و ممکن است واقعیت وجودی او را نبینید! ما معمولا به‌صورت ناآگاهانه دچار این اوهام می‌شویم.

مخالف این مسئله هم صادق است. اگر از ظاهر کسی خوشمان نیاید احتمال دارد به گفته‌های او بی‌اعتماد و مشکوک شویم. اثر هاله‌ای را احتمالا همه ما تجربه می‌کنیم و می‌تواند بر زندگی ما تاثیر زیادی بگذارد. پس باید مراقب این وهم باشیم.

• توهم کاپگراس

فردی که دچار سندرم کاپگراس است معتقد است یکی از نزدیکانش که او را می‌شناسد، جای خود را با یک شیاد عوض کرده است. او معتقد است که این شیاد قصد آسیب‌زدن به او را دارد. البته این نوع سندرم نادر است؛ اما برای فرد مبتلا و اطرافیانش بسیار رنج‌آور و سخت است.

• توهم کوتارد

این نوع سندرم هم نادر اما خطرناک است. فرد مبتلا به این وهم، معتقد است خودش یا اعضای بدنش مرده‌اند و وجود ندارند یا در حال مرگند. این سندرم معمولا نتیجه افسردگی شدید و روان‌پریشی است.

پیشنهاد مطالعه: توهم چیست؟ مهم‌ترین دلایل داشتن توهمات ذهنی

• سندرم لیکانتروپی بالینی

این نوع سندرم هم یک سندرم روانپزشکی نادر است که در آن فرد مبتلا، وهم این را دارد که می‌تواند به یک حیوان تبدیل شود. این فرد ممکن است شبیه به حیوان رفتار کند و حتی در جنگل زندگی کند!

روش های درمان توهم

قطعا بهترین و موثرترین راه درمان هر نوع بیماری، مراجعه به پزشک متخصص است. هنگامی‌که پزشک متوجه شد چه چیزی باعث وهم فرد شده، می‌تواند بهترین نوع درمان را توصیه کند. در ادامه ۲ نوع راه درمان توهم را با شما به اشتراک می‌گذاریم.

•  درمان دارویی

درمان وهم، کاملا به علت آن بستگی دارد. به‌عنوان مثال اگر فردی به دلیل ترک الکل دچار وهم شده، ممکن است پزشک دارویی تجویز کند که به آرام کردن سیستم عصبی فرد کمک کند.

اما اگر اوهام ناشی از بیماری پارکینسون در یک فرد مبتلا به زوال عقل باشد، این نوع دارو ممکن است مفید نباشد و داروهایی دیگری تجویز می‌شود. تشخیص دقیق برای درمان موثر این بیماری بسیار مهم است.

• مشاوره

مشاوره هم ممکن است بخشی از برنامه درمانی فرد مبتلا به وهم باشد. این کار به‌ویژه زمانی تاثیرگذار است که علت اصلی اوهام فرد، وضعیت سلامت روان او باشد. صحبت با یک مشاور می‌تواند به فرد کمک کند تا درک بهتری از آن‌چه برایش اتفاق می‌افتد داشته باشد.

کتاب شاید نیاز داری با یک نفر حرف بزنی به‌خوبی اهمیت یک مشاور را در زندگی نشان می‌دهد. یک مشاور همچنین می‌تواند به فرد در ایجاد استراتژی‌های مقابله‌ای کمک کند. به‌ویژه در زمانی که فرد احساس ترس یا پارانوئید دارد.

درمان توهمات ذهنی

اگر فکر می‌کنید دچار اوهام ذهنی شده‌اید، بهترین کار این است که فورا به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک در مورد علائم شما می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. همچنین ممکن است آزمایشاتی شامل آزمایش خون، ادرار و شاید اسکن مغز برای شما بنویسد. اگر شخصی را می‌شناسید که دچار اوهام ذهنی است، او را تنها نگذارید. در برخی از موارد شدید، ترس یا پارانویای ناشی از وهم می‌تواند منجربه اعمال یا رفتار خطرناکی شود.

همیشه در کنار فرد بمانید و برای حمایت عاطفی، با او نزد پزشک بروید. از مهم‌ترین اتفاقاتی که سبب تغییر می‌شود، باور به تغییر است. اگر احساس می‌کنید نمی‌توانید جلوی اوهام خود را بگیرید و تغییر سخت است، کتاب ماندن در وضعیت آخر را حتما بخوانید.

خلاصه کتاب ماندن در وضعیت آخر

بهترین وضعیت ممکن شما چیست؟

توماس آنتونی هریس

در ۴۸ دقیقه مطالعه کنید

مشاهده کتاب ماندن در وضعیت آخر

جمع‌بندی

توهم می‌تواند زندگی یک فرد و اطرافیانش را تحت تاثیر قرار دهد. چه دچار اوهام بینایی و شنوایی شده باشیم و چه خود را در قالب شوالیه‌ای قهرمان بدانیم، زندگی ما تحت تاثیر این اتفاق قرار می‌گیرد و مختل می‌شود. همان‌طور که در مقاله هم گفتیم بهترین راه درمان اوهام، مراجعه به پزشک متخصص است. پس اگر کسی را می‌شناسید که دچار این مشکل شده یا حس می‌کنید خودتان تحت تاثیر آن هستید، با مراجعه به پزشک متخصص از زندگی در وهم رهایی یابید.