یادگیری چیست؟ با مفهوم آموزش دقیق تر آشنا شوید

شاید تابه‌حال بارها با سوال یادگیری چیست مواجه شده‌اید. کارشناسان، یادگیری را یک فرایند می‌دانند که بر ساختار مغز تاثیر بسزایی می‌گذارد. این مفهوم بسته به عوامل مختلفی که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید می‌تواند منجر به تغییر و عملکرد بشود یا نشود. ما در طول عمر از کودکی تا بلوغ، بعد از دوره میانسالی و تا لحظه مرگ، در حال یادگیری هستیم؛ و آن را نه فقط با رفتن به محیط آموزشی، بلکه در طی آموزش های غیر مستقیم، مطالعه، تماشای فیلم، رفتن به سفر، تجربه یک فعالیت اجتماعی و حتی در برخورد با مسائل شخصی زندگی کسب می‌کنیم.

پس می‌توان در پاسخ به این سوال، این مفهوم را  یک جنبه عمومی و صددرصدی در کل عمر در نظر گرفت؛ و با درک این موضوع، می‌توان تعریف جامع و رسمی آن را بهتر فهمید. برای آن‌که با مفهوم یادگیری آشنا شوید، انواع آن را بشناسید و تفاوت آن را با عملکرد و آموزش درک کنید، این مقاله از مجله بوکاپو را از دست ندهید.

یادگیری چیست؟

واژه‌ی یادگیری، عموما برای موضوعات آکادمیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما وقتی در مورد چیستی این مفهوم صحبت می‌کنیم، باید به جنبه‌های مختلفی غیر از آموزش علمی هم بپردازیم. محققان آموزشی اتفاق نظر دارند که مفهوم یادگیری، خیلی عمیق‌تر از ثبت و حفظ کردن اطلاعات در حافظه است. یادگیری عمیق و طولانی مدت شامل درک، ایجاد ارتباط میان ایده‌ها و دانش قبلی و جدید، تفکر مستقل و انتقادی و توانایی انتقال دانش در زمینه های جدید و متفاوت است.

با توجه به مفهومی که در پاسخ به این پرسش مطرح شد، می‌توان چند مورد را برداشت کرد:

۱. یادگیری فرایندی است که به تغییر منجر می‌شود. این تغییر باعث ایجاد نتایج تجربی و افزایش پتانسیل برای بهبود عملکرد در آینده می‌شود. کسی که آموزش می‌بیند، در سطح دانش، نگرش و یا رفتار، تغییرات ملموسی را به دست خواهد آورد. در نتیجه‌ی این آموزش، افراد مفاهیم، ایده‌ها یا جهان را متفاوت تر از قبل خواهند دید و پدیده های مربوط به آن را متفاوت‌تر درک خواهند کرد.

۲. آموزش دیدن فرایندی بی‌پایان است و هیچگاه به پایان نمی‌رسد. این مفهوم در واکنشی که افراد نسبت به تجربه‌های خود نشان می‌دهند تاثیر می‌گذارد.

پیشنهاد مطالعه: یادگیری چیست؟ با مفهوم آموزش دقیق تر آشنا شوید

تعریف یادگیری در روانشناسی

همانطور که اشاره کردیم، آموزش، فرایندی مداوم است که درست از زمان تولد فرد شروع می‌شود و تا لحظه مرگ ادامه می‌یابد. همه ما با هدف توسعه ظرفیت‌های انطباقی خودمان در حال تغییر و به معنای کلی در حال تعلیم هستیم. پس اینکه تعریف یادگیری در روانشناسی، چندان تفاوت و تمایزی با مفهوم اصلی آن در زندگی افراد ندارد.

برای یادگیری در این حوزه دو نکته مهم وجود دارد:

1. حضور محرک‌ها در محیط؛
2. تمایلات فطری فرد مانند تمایلات عاطفی و غریزی.

فرد در تمام مراحل زندگی با ایجاد یا بازسازی تجربیات تحت تاثیر تمایلات عاطفی و حسی به آموختن ادامه می‌دهد. روانشناسان در تعریف یادگیری در روانشناسی، آن را تغییرات رفتاری نسبتا دائمی تعریف می‌کنند که در نتیجه تجربه به دست می‌آید:

• یادگیری می‌تواند رفتارها و واکنش‌های فرد را تغییر داده و بهتر یا بدتر کند؛
• تغییر رفتار در نتیجه عمل و کسب تجربه به دست می‌آید؛ تغییراتی که ناشی از بلوغ یا رشد هستند را نمی‌توان در این دسته جای داد؛
• تغییرات رفتاری دائمی و تا حد زیادی طولانی هستند.

انواع یادگیری

در این بخش با انواع یادگیری آشنا شویم. بله، تعجبی ندارد. این هم مانند دیگر جنبه‌های تاثیرگذار در زندگی انسان، انواع مختلفی دارد و آنطور که در ابتدای این مقاله گفتیم، تنها به آموزش های دانشگاهی یا پژوهشی ختم نمی‌شود.

به طور کلی انواع یادگیری عبارتند از:

• بصری:

وقتی موضوعی به کمک نمودار یا تصویر به افراد منتقل می‌شود.

• شنوایی:

شنیدن، راهی برای درک کامل اطلاعات از یک منبع است.

• شفاهی:

بیان اطلاعات به شیوه شفاهی و مرور آن با صدای بلند است که در حین نوشتن و خواندن اتفاق می‌افتد.

• فیزیکی:

در این حالت، یادگیرنده یک فعالیت فیزیکی را انجام دهد.

• منطقی:

زمانی که از مغز برای استدلال منطقی و ریاضی استفاده می‌کنید.

• اجتماعی (بین فردی):

اگر در اجتماعی شدن، برقراری ارتباط با افراد به صورت کلامی و هم غیر کلامی اهتمام بورزید، یادگیرنده اجتماعی هستید.

• تنها:

اگر شیوه یادگیری خصوصی و مستقلی دارید، سبک یادگیری‌تان هم تنها و بدون حضور دیگران است.

همچنین سه نوع اصلی از یادگیری شناختی، سه دسته بصری، شنیداری و فیزیکی را به خود اختصاص می‌دهند. ویژگی‌های مشترک هر سبک، می‌تواند به شما در درک چگونگی یاد گرفتن و روش‌های مناسب آن کمک کنند؛ بدین ترتیب می‌توانید مفاهیم را بهتر بیاموزید.

تفاوت یادگیری و عملکرد در چیست؟

تفاوت عملکرد و یادگیری چیست؟ آیا تناقضی در بین آنها وجود دارد؟ البته نمی‌توان تناقض را انتخاب خوبی برای بیان تفاوت عملکرد و یادگیری، بدانیم. این دو مفهوم، بیشتر از هم متمایز هستند تا اینکه با هم در تناقض باشند؛ چرا که عملکرد در قالب رفتارهایی آشکار در نتیجه‌ی یادگیری شکل می‌گیرد.

البته عملکرد همیشه هم تجلی از تغییرات بدست آمده از انواع مختلف یادگیری نیست؛ به این دلیل که عملکرد، بلافاصله بعد از یادگیری رخ نمی‌دهد. عملکرد به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل شامل گرایش فردی، انگیزه، شرایط و موقعیتی هستند که فرد با آنها درگیر است. پس نمی‌توان آن را رسما، کاملا یا عینا نشات گرفته از یادگیری دانست چون عوامل دیگری هم در این واکنش دخیل هستند.

اما با این حال نمی‌توان کاملا هم آن را بی‌ربط به یادگیری و چیستی آن دانست. در واقع پس از آگاهی تعریف و انواع یادگیری است که می‌توانیم به عملکرد برسیم. در حالتی که تغییری در آموزش رخ نداده باشد، تغییر چندانی هم در عملکرد بوجود نمی‌آید، کما اینکه عوامل ذکر شده مثل شرایط را باید در این حالت در نظر بگیریم و آن را به پای یادگیری و تغییر نگذاریم.

تفاوت آموزش و یادگیری چیست؟

تفاوت این دو مفهوم را می‌توان اینطور شرح داد: راه‌های مختلفی برای یادگیری وجود دارد که سر منشا تمام آن‌ها به آموزش ختم می‌شود.

یک ضرب‌المثل چینی می‌گوید: هزار معلم، هزار رویکرد دارند. پس از این ضرب‌المثل می‌توان این نکته را برداشت کرد که آموزش هم مثل یادگیری انواع مختلفی دارد که آنها را در قالب رویکردهای آموزشی می‌شناسیم. رایج‌ترین شکلی که از آموزش و یادگیری می‌دانیم شیوه آموزگار – محور یا دانش آموز- محور است.

در رویکرد آموزگار محور، آموزش راهی است که به یادگیری منجر می‌شود و منبع اطلاعات همان معلم است که قابل اعتماد و فاقد خطا است. اما رویکرد دانش آموز یا دانشجو محور کمی بالاتر از دریافت آموزش از یک منبع اطلاعاتی خاص است. در این روش، دانشجو منبعی قابل اعتماد برای کسب اطلاعات به حساب می‌آید. با وجود این دو محور اما همانطور که گفتیم، آموزش راه‌های مختلفی دارد و به یادگیری منجر می‌شود. در برخی موارد هم ممکن است به یادگیری منجر نشود. این موضوع طبق مسئله‌ای که در بخش تفاوت عملکرد و یادگیری چیست، مطرح کردیم، بسته به شرایط و عوامل مختلف متغیر هستند.

روش های یادگیری

در قسمت پیشین به این نتیجه رسیدیم که در نتیجه آموزش به یادگیری میرسیم/نمیرسیم. حال نکته‌ای که باید بدانید این است که روش های یادگیری چیست و چه تفاوتی با هم دارند؟

اگر گریزی به قسمت انواع یادگیری بزنیم، می‌بینیم که اصلی‌ترین راه های یادگیری، شنیداری، جنبشی، لمسی و دیداری هستند. اینکه شما برای یادگیری بهتر به کدام می‌توانید اعتماد کنید، بسته به شخصیت و توانایی‌های شخصی‌تان تعیین می‌شوند. هرکس بسته به موقعیتی که دارد، راه های یادگیری نامبرده را انتخاب می‌کند.

اما آشنایی با راه های یادگیری چه فایده‌ای دارد؟ اگر بدانید که این روش‌ها تا چه حد روی ذهن و یادگیری تان تاثیر گذارند می‌توانید در زمینه تحصیلی بسیار موفق عمل کنید. البته همانطور که گفتیم، یادگیری فقط به جنبه تحصیل و آموزش عالی خلاصه نمی‌شود، پس می‌توان در جنبه‌های دیگر زندگی نیز از این روش‌ها استفاده کرد.

موثرترین روش های یادگیری، ابتدا دسته دیداری و سپس دسته شنیداری هستند. به طبع دیدن یک فیلم یا تماشای یک عکس از خواندن چندین صفحه مقاله یا شنیدن یک پادکست یا محتوای صوتی موثرتر است. اصولا، هرچیزی که با این دو قوه حسی انسان رابطه داشته باشد، روی یادگیری سریع و موثر که ممکن اسن به عملکرد هم بینجامد، تاثیر بسزایی می‌گذارد.

فرآیند یادگیری در مغز:

این اتفاق جالب برای بسیاری از ما سوال بوده و هست. ابزارهای تصویربرداری پیچیده مغز به محققان این امکان را می‌دهد که مغز را بررسی کرده و چگونگی یادگیری انسان را بهتر درک کنند. از این رو ما امروزه نسبت به گذشته اطلاعات بیشتری در مورد این داریم که یادگیری چیست و چطور اتفاق می‌افتد.

یادگیری از این جنبه، یک فرایند فیزیکی است که دانش با اتصالات سلول‌های مغزی نمایش داده می‌شود. شکل‌گیری این اتصالات با مواد شیمیایی داخل مغز به نام عوامل رشد شناخته می‌شوند. اگر کمی با علم اعصاب آشنا باشید می‌دانید که عوامل رشد را می‌توان ارتقا داد و به بهبود یادگیری کمک کرد. روال‌های کاری خاص، ساختار خوابی بهینه، و محدود کردن ذهن، همگی می‌توانند رشد و یادگیری را سرعت ببخشند. پیشنهاد بوکاپو این است که پس از مطالعه این مطلب، خلاصه کتاب ابر مغز را نیز مطالعه کنید.

خلاصه کتاب ابر مغز

قدرت اعجاب انگیز مغز خود را رها سازید

دیپاک چوپرا و رودُلف تانزی

در ۲۲ دقیقه مطالعه کنید

مشاهده کتاب ابر مغز

البته درست است که افراد، دارای استعدادهای ژنتیکی متفاوتی هستند اما تجربه و یادگیری، مغز ما را مثل یک ساختمان شکل می‌دهند و روی عملکرد و رفتار هم تاثیر می‌گذارند. پژوهشگران ثابت کرده‌اند که تعامل فعال، پیش نیاز تغییر در مغز هستند. مثلا صرفا گوش کردن به یک سخنرانی منجر به یادگیری نمی‌شود. طرح‌های آموزشی که تعامل فعال را تحریک می‌کنند، مثل بازی، شبیه سازی، تسهیل و غیره به یادگیری بهتر کمک می‌کنند.

فرآیند یادگیری چیست؟

حال با تعریف یادگیری آشنا شدید؛ اما آیا می‌دانید که فرآیند یادگیری چیست؟  این فرآیند فقط به آموزش درسی مربوط نمی‌شود. یادگیری به تغییر و عملکرد، البته نه همیشه، منجر می‌شود، و نتایج تجربی و افزایش پتانسیل بهبود عملکرد و یادگیری در آینده را تقویت می‌کند. فرآیند یادگیری نیز در دل همین تغییرات بوجود می‌آید.